Czy warto budować dom parterowy?

W Polsce domy parterowe wciąż nie są jeszcze zbyt popularne. Dlaczego tak się dzieje?

Jakub Wolnicki: Może to wynikać z kilku powodów. Jednym z nich jest, z pewnością, przeważająca liczba małych działek budowlanych, nie pozwalających na swobodne planowanie zabudowy parterowej. W przeciętnym Kowalskim tkwi też głęboko zakorzeniony model domu jako piętrowego lub z poddaszem użytkowym – takiego, jak budowali nasi ojcowie czy dziadkowie. Wiele osób uważa więc, że decyzja budowy parterówki wymaga odwagi.

Czy jednak warto wybudować dom parterowy?

Ma on swoje niepodważalne zalety, takie jak: komunikacja w poziomie, bezpośredni kontakt i dostęp do otaczającego terenu, łatwe oddzielenie (szczególnie akustyczne) strefy nocnej od dziennej.

Każdy dom powinien być szyty na miarę jak garnitur i odpowiadać swoim programem na potrzeby użytkowników. Dom parterowy adresowałbym głównie do seniorów, których dzieci się wyprowadziły i założyły swoje rodziny. Nie potrzebują oni tylu sypialni, łazienek oraz bardzo dużej przestrzeni życiowej. Ważnymi atutami, istotnymi dla ludzi starszych, są wygoda użytkowania, łatwa dostępność pomieszczeń w jednym poziomie (brak uciążliwych schodów), a w razie konieczności, możliwość łatwego dostosowania domu do użytkowania przez osobę niepełnosprawną.

Dom parterowy sprawdza się także w przypadku młodych par na dorobku, z odległymi planami powiększenia rodziny. Mógłby wówczas przewidywać możliwość nadbudowy o piętro lub rozbudowy na poziomie parteru.

Można więc wybudować dom parterowy, a później w razie potrzeby rozbudować go o kolejną kondygnację. Na co zwrócić uwagę wybierając projekt takiego domu?

W perspektywie rozwoju rodziny czy też jej zasobności, możliwość rozbudowy domu warto przewidzieć już na etapie wyboru projektu. Łatwymi do rozbudowy będą z pewnością domy kryte stropodachem płaskim ze stropem ciężkim (mogącym przenieść obciążenia użytkowe przyszłej kondygnacji). Dach taki, a właściwie jego warstwy spadkowe, można rozebrać, a prace budowlane związane z nadbudową kontynuować z zewnątrz w sposób nie wymagający wyłączenia parteru z użytkowania. Dobre zaplanowanie sposobu rozbudowy domu jest dość istotne z uwagi właśnie na możliwości jego użytkowania w trakcie budowy.

Kiedy jednak lepiej z parterówki zrezygnować?

Parterówki nie sprawdzają się na działkach małych czy też o dużym spadku. Na pochyłym zboczu naturalnym jest wykorzystanie pochyłości i wybudowanie domu kondygnacyjnego. Przy niewielkim spadku można by zastanowić się, czy nie zrobić domu parterowego, ale kaskadowo obniżającego się w kierunku spadku.

W wypadku domu parterowego duże znaczenie ma też lokalizacja domu względem stron świata. Problemem są działki z wjazdem od południa, gdzie garaż zintegrowany z domem zajmowałby najlepiej nasłonecznioną elewację. W wypadku budynków piętrowych, garaż można zlokalizować w piwnicy, a całe piętro pozostaje nam do poprawnego rozplanowania nasłonecznienia pomieszczeń.

W rozbudowanym domu parterowym może właśnie wystąpić problem doświetlenia niektórych pomieszczeń leżących centralnie…

Zaradzić temu problemowi należy dwutorowo. Z jednej strony lokalizować centralnie pomieszczenia nie wymagające doświetlenia, z drugiej natomiast, starać się zapewnić im doświetlenie światłem dziennym. Rozwiązaniem może tu być np. pośrednie doświetlenie poprzez przeszklone ściany i przepierzenia, świetliki dachowe czy rurowe, a także formy nadstawek czy różny poziom dachów z doświetleniem bocznym.

Jeśli myślimy o dużym domu, lepiej jest wybrać dom parterowy czy kilku kondygnacyjny? Czy zdarzają się parterówki powyżej 200-300 m²?

W wypadku dużego domu (pod warunkiem, że mamy odpowiednio dużą działkę) decyzja o wyborze jego typu jest ściśle indywidualna i stanowi wypadkową potrzeb inwestorów oraz lokalnych przepisów.

Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby dom parterowy miał 300 m². Wszystko zależy od programu użytkowego. Może to się wydać zaskakujące, ale przy odpowiedniej działce ilość wariantów domu parterowego jest dużo większa, niż piętrowego.Wynika to z możliwości swobodnego rozkładu pomieszczeń w jednym poziomie, bez konieczności ich powiązania między sobą w pionie. W dorobku naszej pracowni mamy takie parterówki, których użytkownicy są zadowoleni i podkreślają, że wolą spacerować w poziomie niż biegać kilkanaście razy dziennie po schodach.

Jaki jest optymalny rozkład pomieszczeń pod względem funkcji w parterówce?

Potrzeby użytkowników bywają tak odmienne, że nie da się tego ująć w uniwersalny schemat. Rozkład funkcji w parterówce zależy bezpośrednio od jej kształtu. Możliwości jest wiele. Rozróżnić można takie rozkłady, jak zwarty prostokątny, atrialny, półatrialny, w kształcie liter L, T czy H. W zasadzie najważniejsza jest komunikacja wewnętrzna oraz wejście do budynku. Na tę komunikację jak na nitkę nanizane są pomieszczenia w układach rozłożystych lub też skupiają się wokół niej w układach zwartych.

W domu z poddaszem użytkowym w dość naturalny sposób dokonuje się strefowania pomieszczeń. Jak to zrobić w budynku parterowym?

Strefowanie w domu parterowym wynika bezpośrednio z rozkładu funkcjonalnego. W większym domu parterowym można czytelnie podzielić funkcje dzienną, pracy i nocną na oddzielne skrzydła np. w układzie H czy też C. Takie strefowanie pozwala nawet na skuteczniejsze wydzielenie akustyczne i optyczne niż w wypadku domu piętrowego.

Jak zróżnicować przestrzeń w domu jednopoziomowym?

Można podzielić przestrzeń na poszczególne strefy i nadać im różne wysokości. Innym dość skutecznym zabiegiem może być obniżenie salonu o kilka stopni, dzięki czemu uzyskamy wrażenie większej przestronności tego miejsca. W wypadku domu z dachami spadzistymi, część dzienną można odsłonić aż do skosów dachów, a w niższej części nocnej zamknąć dach płaskim sufitem.

Przestrzeń można także różnicować światłem, ilością i wielkością zewnętrznych otworów okiennych i drzwiowych. Niebagatelne znaczenie ma także dobór materiałów wykończeniowych i kolorystyki dla poszczególnych pomieszczeń.

Jakim dachem przykryć parterówkę?

Przede wszystkim wynikającym z uwarunkowań prawa miejscowego, czyli zapisów decyzji o warunkach zabudowy lub też planu miejscowego oraz charakteru otoczenia. Przepisy bowiem mogą nas tu bardzo ograniczyć.

Jeśli rozpatrujemy zastosowanie dachu spadzistego, musimy mieć na uwadze dobór niezbyt dużego kąta nachylenia połaci oraz nie za dużej szerokości budynku przykrytego tym dachem. Oba czynniki generują nam wysokość dachu, czyli tzw. kalenicy, a co za tym idzie proporcje naszego domu. Dachy spadziste w budynkach parterowych muszą być nieprzypadkowe, eleganckie, gdyż dominując w kompozycji domu, stają się niejako piątą elewacją.

Dobrze w parterowych budynkach wyglądają dachy kopertowe wielospadowe o dużym okapie, o kącie nachylenia nie przekraczającym 30°. Ważnym czynnikiem w takich dachach jest umiejętne rozplanowanie okien połaciowych oraz kominów, które muszą dość wysoko wystawać z uwagi na zapewnienie ciągu.

Dużym problemem kompozycyjnym są dachy płaskie. Wprowadzają nietypowe (w tradycyjnym odczuciu) proporcje budynku porównywanego do hangarów. Osiągnięcie miłego dla oka efektu tkwi wtedy w kompozycji samych elewacji, podziale i rozkładzie okien oraz innych elementów wykończenia zewnętrznego. Dach płaski można zaprojektować tak, by był niewidoczny (wewnętrzny), przysłonięty attykami wyrastającymi ze ścian parteru. Wymaga on starannego i estetycznego wykonania odprowadzenia wody deszczowej. Można także wykonać dach płaski pulpitowy z okapem wieńczącym i wystającym poza obrys ścian, z tradycyjnym systemem rynnowym.

Dach spadzisty buduje się w konstrukcji drewnianej lub wiązarowej, kryty może być rozmaitymi materiałami pokryciowymi. Dach płaski może być wykonany w konstrukcji stropodachu lub konstrukcji drewnianej lekkiej. Wachlarz materiałów pokryciowych dachu płaskiego jest dużo uboższy niż spadzistego, a ich dobór zależny jest bezpośrednio od kąta nachylenia.

Jak dobrze wykorzystać połączenie domu parterowego z ogrodem?

To bardzo istotna sprawa. Kto nie chciałby mieć widoku z sypialni na kwitnący ogród z poziomu człowieka? W domu parterowym można wykorzystać ciekawy aspekt jakim jest kontakt z otoczeniem jedynie z poziomu przyziemia, jednocześnie odpowiednio aranżując ogród można zasłonić nieprzyjemne widoki, które bywają nie do zasłonięcia z poziomu piętra. Dom parterowy w układzie atrialnym pozwala na wygospodarowanie w ogrodzie przestrzeni prywatnych i półprywatnych, na wygospodarowanie swojego małego królestwa, gdyż w takim układzie można się odciąć od wścibskich spojrzeń sąsiadów czy przechodniów.

Połączenie domu z ogrodem można stopniować poprzez takie środki architektoniczne, jak podcienie, patia, trejaże, markizy i tarasy. Dobre wykorzystanie połączenia domu z ogrodem następuje wtedy, gdy zyskujemy dodatkowe, „letnie mieszkanie” – przestrzeń, w której domownicy korzystają z dobrodziejstw własnego ogrodu jednocześnie czując się w domu. Takie „letnie mieszkanie” warto ściśle połączyć z kuchnią lub przynajmniej wyposażyć w zacienioną letnią kuchnię z blatem i zlewem oraz zewnętrznym grillem.

Który dom, o takiej samej powierzchni użytkowej, jest tańszy w budowie – parterowy czy z poddaszem użytkowym?

Na etapie stanu surowego, dom parterowy jest rozwiązaniem droższym, jednak w momencie robót wykończeniowych szale wagi cenowej się odwracają, gdyż roboty wykończeniowe parterówki nie wymagają takich nakładów jak piętrowego. Sposób fundamentowania oraz sposób rozwiązania dachu w domu parterowym są aspektami, które mogą zdecydować o obniżeniu kosztów.

Pamiętać jednak należy o wydatkach związanych z działką. W wypadku tych położonych w drogich terenach inwestycyjnych, których metr kwadratowy znacznie przekracza 10% wartości metra kwadratowego domu, należy też brać pod uwagę to, że parterówka wymaga więcej miejsca.